Dodenherdenking 4 mei 2025
Op 4 mei stonden we stil bij de slachtoffers die in oorlogssituaties en bij vredesoperaties overal in de wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Ook dit jaar werd de stoet vanaf de oude begraafplaats naar het monument ‘De poort der bevrijding’ begeleid door Waddinxveense veteranen. Bij het monument lazen burgemeester Evert Jan Nieuwenhuis, dorpsdichter David en kinderburgemeester Kiki en anderen toespraken en gedichten voor. Ook legden maatschappelijke organisaties en het Kindercomité namens de basisscholen kransen voor de gesneuvelden.
Toespraak burgemeester Evert Jan Nieuwenhuis
Jongens en meisjes, beste Waddinxveners, Vandaag is het 4 mei. We zijn op deze zondagavond bij elkaar vanwege dodenherdenking.
We herdenken de slachtoffers die zijn gevallen in de Tweede wereldoorlog. En dat zijn er miljoenen.
Omgekomen omdat ze zich aansloten bij het verzet.
Gesneuveld omdat ze vochten voor vrijheid en vrede in ons eigen vaderland.
Vermoord om wie ze waren, zoals vele Joden.
De Tweede Wereldoorlog is alweer 80 jaar geleden afgelopen. Wat een zegen dat die vreselijke oorlog voorbij is. En, is het daarna vrede gebleven? We weten allemaal wel beter.
Sinds de Tweede Wereldoorlog is er altijd wel ergens op de wereld oorlog geweest. Tot op de dag van vandaag. Ingrijpend; maar waar.
En daarom herdenken we vanavond ook al degenen die sinds de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld bij missies waaraan Nederland heeft deelgenomen.
Zij allen betaalden de hoogste prijs die denkbaar is: hun leven. Om stil van te worden.
80 jaar vrijheid
Jongens en meisjes, beste mensen, ik zei al: dit jaar staan we stil bij 80 jaar vrijheid.
Voor de meesten van ons geldt dat oorlog ver weg is. Nou ja, ver weg… als we achterom kijken.
Dan is oorlog ver weg ja. Dan leven we met herinneringen en verhalen. En als we nu eens vooruit kijken? Is oorlog dan nog steeds zo ver weg? Of zou het ook kunnen, dat oorlog dichtbij is?
Dat klinkt vreemd. Onwerkelijk bijna. Het is vandaag een vredige dag in het vrije Waddinxveen.
Een rustdag. Een familiedag. Een kerkdag. Zeker, dat is allemaal waar. Tegelijkertijd geldt dat we leven in instabiele en turbulente tijden. En dat kan ons ook onzeker maken. Hoe ziet de toekomst er uit? Wat betekent dat voor mijn kinderen en kleinkinderen? En als er oorlog komt, hoe ziet dat er dan uit? Is dat een hoorbare en zichtbare oorlog, met wapens en geweld? Of is dat een onzichtbare, geniepige digitale strijd waarbij onze democratie wordt aangetast, ons stroomnet wordt uitgeschakeld of bedrijven gehackt? We weten het niet. Wat we wel weten is dat het reëel is om over deze vragen na te denken.
En dat zijn de twee dingen die we deze zondagavond doen. Vol respect terugdenken aan hen die hun leven gaven. En daarnaast de rust nemen om te reflecteren, te mediteren en te bezinnen.
Ons volkslied: Het Wilhelmus
En daarvoor ben ik te rade gegaan bij ons prachtige volkslied, het Wilhelmus met al zijn 15 coupletten. En ik ontdekte iets moois: Ons volkslied was relevant in de 16e eeuw, toen het is geschreven. Het was relevant tijdens de Tweede Wereldoorlog. En het is vandaag nog steeds relevant.
Want in de kern gaat ons volkslied over dreiging, lijden en strijd voor de vrijheid. Het gaat ook over trouw en hoop. Over mentale veerkracht of, met woorden van vandaag gezegd, maatschappelijke weerbaarheid. Wat mij betreft is het Wilhelmus vanavond een echo van de eeuwen die ons verbindt. Onze morele kapstok.
Laten we luisteren naar 5 korte zinsneden uit ons volkslied en hun betekenis voor vandaag.
- “…den vaderland getrouwe blijf ik tot in den dood.”
We zingen het bijna automatisch. Is dit echter geen grootspraak? Niet voor degenen die we vanavond hier herdenken. Zij vielen voor het vaderland. Zij waren degenen die opstonden en hun verantwoordelijkheid namen. En dat voor onze vrijheid.
Wat is onze vrijheid mij eigenlijk waard? Hoe ver ben ik bereid te gaan? En u? Dat is vandaag toch een relevante vraag? Dit gaat niet over haat of woede. Dit gaat over trouw en toewijding. Over dienstbaarheid en vastberadenheid. “De vaderland getrouwe…”
2. “De tirannie verdrijven die mij mijn hart doorwondt.”
Oude woorden. En tegelijk actueel. 450 Jaar geleden was er tirannie. 80 jaar geleden was er tirannie. Die moest verdreven!
Tirannie heeft door de eeuwen heen vele gezichten gekend. Soms luid en gewelddadig. Met grote legers en forse gevechten. Vandaag de dag is tirannie misschien wel venijniger. Stil en sluipend.
Dan denk ik aan ondermijning van onze democratie, aan polarisatie of haatzaaien. Extra regels of wetten leggen deze tiran niet aan banden. Wat nodig is, is een gemeenschap die morele juiste keuzes durft te maken. Laat Waddinxveen zo een weerbare samenleving zijn, die opstaat tegen onrecht.
3. “Lijf ende goed tezamen heb ik u niet verschoond.”
Deze, wat minder bekende regels uit het 4e couplet vielen mij op omdat het hier gaat over twee soorten offers: Mijn leven en mijn bezittingen. Die zijn niet gespaard, niet ontzien.
En dat is wat we vanavond herdenken. Zoals Willem van Oranje zijn ‘lijf en goed’ gaf voor het volk, zo zijn er ook in de Tweede Wereldoorlog en missies daarna mensen geweest die hun leven gaven voor onze vrijheid.
En dat leidt onvermijdelijk tot de vraag: Wat zijn wij bereid te géven, als het erop aankomt?”
Zijn we überhaupt bereid iets in te leveren? Wat mag de vrijheid ons kosten?
4. “Mijn schild ende betrouwen zijt Gij, o God mijn Heer.”
Zo begint het bekende 6e couplet. Met een zinsnede over geloof en hoop. Een zinsnede die spreekt over vertrouwen op iets dat zoveel groter is dan wij zelf zijn. Door de eeuwen heen heeft dit een grote rol gespeeld. In de 16e eeuw. In de Tweede Wereldoorlog. En tot op de dag van vandaag.
Jezelf vasthouden aan waarden en principes geeft houvast en maakt weerbaar. Dan laat je je niet meeslepen door wantrouwen of angst. Dan komt er rust en vertrouwen. Als Waddinxveen zó eensgezind is, kunnen we veel aan.
5. “Standvastig is gebleven mijn hart in tegenspoed.”
Deze regel uit het 13e couplet trof me vanwege het mooie woord ‘standvastig’. Dat is wat ook wij vandaag nodig hebben. Mensen die recht door zee, eerlijk en oprecht zijn. Waddinxveners waar je op kunt bouwen.
Die staan als het stormt. Standvastig. Niet wegkijken, maar spreken. Niet polariseren, maar verbinden. De geschiedenis heeft ons geleerd dat we zulke mensen hard nodig hebben. Sterker nog, we kunnen niet zonder.
Harmonie zoals het hoort.
Beste Waddinxveners. Vanavond herdachten we hen die vielen. Morgen vieren we de vrijheid. Hoe zal het óvermorgen zijn? En daarna?
Wie het Wilhelmus goed op zich in laat werken, zal de diepere laag niet ontgaan. Onrechtvaardigheid heeft niet het laatste woord. Oorlogen gaan het niet winnen.
Ons Wilhelmus, dat prachtige lied, ademt rechtvaardigheid, verlangt naar vrede, en gelooft in een betere toekomst.
En wie dat óók gelooft, zingt het volkslied mee. Dwars door de tranen heen. Ruim 35.000 stemmen. Allemaal verschillend. En toch eensgezind.
Harmonie zoals het hoort.
Zo herdenken wij vandaag de vierde.
En zo vieren we morgen de vijfde!
Toespraak kinderburgemeester Kiki
Goedenavond,
Mijn naam is Kiki, ik ben 12 jaar oud,
en ik mag dit jaar kinderburgemeester zijn.
Dat vind ik heel speciaal,
en daarom is het voor mij extra bijzonder
om hier vanavond te mogen spreken.
Ik sta hier vandaag omdat ik het belangrijk vind om stil te staan bij dodenherdenking.
Want 80 jaar vrijheid is niet vanzelfsprekend.
Ik ben geboren in een vrij land.
Ik kan zeggen wat ik denk.
Ik kan naar school, lachen met mijn vrienden,
en ’s avonds veilig naar huis gaan.
Dat lijkt heel gewoon,
maar eigenlijk is het heel bijzonder.
Want dat is niet overal zo.
En dat was hier, 80 jaar geleden, ook niet zo.
Tijdens de oorlog konden mensen niet vrij zijn.
Ze moesten onderduiken.
Ze mochten niet zeggen wat ze dachten.
Sommige mensen werden opgepakt, alleen om wie ze waren.
Ze verloren hun leven, hun familie, hun toekomst.
Vandaag denk ik aan hen.
Aan de mensen die hun leven hebben gegeven
voor onze vrijheid.
Voor de vrede waarin ik nu mag opgroeien.
Vrijheid betekent dat je jezelf mag zijn.
Dat je in vrede mag leven,
zonder angst.
En dat moeten we blijven herinneren.
Niet alleen vandaag.
Maar ook morgen.
En de dag erna.
Want vrijheid is kostbaar.
En het is aan ons – ook aan kinderen –
om die vrijheid te blijven beschermen.
Want vrij zijn is misschien heel gewoon,
maar het blijft iets heel bijzonders.
Dank u wel.
